Η γιορτή των Φώτων στην Κοινή

 ΚοφιΝΕΑ φύλλο 36 Ιαν2021

«Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό κάθετ΄η κυρά μας η Παναγιά…».

 

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ

ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ

 

Του Δημήτρη Μιωτέρη

 

Στη Χίο τις δεκαετίες 1960 και 1970 ερχόμουν τα καλοκαίρια για διακοπές. Χειμώνα δεν είχα ζήσει ποτέ. Ο πατέρας μου Σωκράτης, μου είχε μιλήσει για όλα σχεδόν τα έθιμα του χωριού, αλλά τα χρόνια πέρασαν και τα περισσότερα τα είχα ξεχάσει. Μου τα θύμισαν ευκαιριακά σποραδικά κάποιοι συγχωριανοί μου, αλλά τα μαθαίνω τώρα εμπεριστατωμένα από το εξαιρετικό βιβλίο του δάσκαλου Κώστα Μονιώδη «Η Κοινή της Χίου, όπως την έζησα και τη θυμάμαι».

Τα μικρά Φώτα

Όπως γράφει: Η παραμονή των Φώτων ήταν αυστηρή νηστεία. Δεν έτρωγαν ούτε λάδι και το απόγευμα στην εκκλησία ετελείτο η ακολουθία του μικρού αγιασμού. Έπαιρναν όλοι αγιασμό, τον μετέφεραν στα σπίτια τους και τον κρατούσαν όλο το χρόνο.

Με τον αγιασμό των Μικρών Φώτων ράντιζαν τα χωράφια και τα σπαρτά. Την ίδια μέρα ο παππάς του χωριού με τον καντηλανάφτη γύριζαν τα σπίτια και τα αγίαζαν, όπως γίνεται και σήμερα ακόμη.

Τον «Ιορδάνη», τον ψάλλει ο καντηλανάφτης. Τα χρήματα που του δίνουν μπαίνουν μέσα στο δοχείο με τον αγιασμό που κρατεί.

Τα Μεγάλα Φώτα

Την ημέρα των φώτων, τα Μεγάλα Φώτα όπως τα λένε, γίνεται ο μεγάλος αγιασμός. Από τον αγιασμό αυτόν πίνουν όσοι δεν κοινώνησαν τα Χριστούγεννα. Αυτός ο αγιασμός δεν βγαίνει έξω από την εκκλησία, διατηρείται στο εικονοστάσια των σπιτιών, όσων έχουν ακοίμητο καντήλι το οποίο ανάβει όλο το εικοσιτετράωρο, και μεταφερόταν από την εκκλησία στο σπίτι με φαναράκι.

Το κέρασμα του παππά

Ο παππάς της ενορίας θέλοντας να τιμήσει τους ενορίτες για την εκτίμηση και το σεβασμό που τρέφουν στο πρόσωπο του, την ημέρα των Μεγάλων Φώτων καλούσε όλο το εκκλησίασμα στο σπίτι του και τους κερνούσε .

Το κέρασμα ήταν καφές, διάφορα γλυκά των γιορτών αυτών και ξηροί καρποί. Αρκετές χρονιές κάποιος ζητούσε ένα ποτηράκι κρασί από την παραγωγή του παππά, ακολουθούσαν κι΄άλλοι και η διασκέδαση της ημέρας ξεκινούσε από το σπίτι του παππά.

 Τα κάλαντα

Τα παλιότερα χρόνια τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα ανήμερα των Φώτων αμέσως μετά την εκκλησία.

«Σήμερα τα Φώτα και οι Φωτισμοί,

οι χαρές μεγάλες κι’ οι αγιασμοί.

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

κάθετ΄η κυρά μας η Παναγιά.

Όργανα βαστάει και κεριά κρατεί,

και τον Άγιο Γιάννη παρακαλεί.

Άγιε μου Γιάννη αφέντη και βαπτιστή

Δύνασαι βαπτίσεις Θεού παιδί;

Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ

και τον Κύριο μου παρακαλώ».

Του Άη Γιαννιού

Την άλλη μέρα 7 Ιανουαρίου γιορτή του Άη Γιάννη του Βαπτιστή γιόρταζε όλο το χωριό. Κανείς δεν πήγαινε στα χωράφι για δεύτερη μέρα συνεχώς. Κάθε σπιτικό με κάποιο Γιάννη του χωριού θα συγγένευε. Έτσι γιόρταζαν όλοι και όλα τα σπίτια ήταν ανοικτά. Από παντού άκουγες μουσική με το στόμα και τραγούδια, κυρίως αμανέδες που εκφράζουν πόνους και επιθυμίες και το παράπονο που η ζωή είναι τόσο σύντομη και σύντομα τελειώνει».

Με τη γιορτή των Φώτων τελειώνουν οι γιορτές του Δωδεκαήμερου, ή Δωδεκάμερου, όπως το έλεγαν.

Αυτά, μεταξύ πολλών άλλων, θυμίζει στους παλιότερους και αφήνει κληρονομιά στους νεότερους ο δάσκαλος Κώστας Μονιώδης, με το βιβλίο του.

Στο φράγμα Κατράρη

Τα τελευταία χρόνια οι συγχωριανοί μου, ανήμερα των Φώτων μετά την εκκλησία πηγαίνουν και ρίχνουν το σταυρό στο φράγμα του Κατράρη, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου ανήκει στην διοικητική περιφέρεια της Κοινής.